بقایای تازه از فیل های کواترنری دشت مغان، شمال باختری ایران

بقایای تازه از فیل های کواترنری دشت مغان، شمال باختری ایران

◊◊◊◊◊◊◊

منصور فکور، کارشناس ارشد زمین شناسی زیست محیطی، استانداری اردبیل

[e-mail]

مجید میرزایی عطاآبادی، دکتری دیرینه شناسی مهره داران، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان

[e-mail]

◊◊◊◊◊◊◊

چکیده :

بررسی های و پی جویی های زمین شناسی در محدوده های آبرفتی در منطقه بیله سوار دشت مغان منجر به شناسایی بقایای فسیلی تازه ای از خرطوم داران (فیل ها) شده است. هرچند در گذشته نیز گزارشی از وجود بقایای این موجودات در رسوبات کواترنری دشت مغان شده بود با این حال نمونه های حاضر بدلیل موقعیت جغرافیایی و چینه شناسی مشخص از اهمیت بسزایی در مطالعه دیرینه شناسی این موجودات برخوردارند.  بقایای تازه یافت شده شامل بخش هایی از جمجمه شامل قسمت های آهیانه ای، پیشانی، حفرات بینی و بخشی از پیش آرواره می شود که  ریشه عاج ها یا دندان پیش دوم نیز در داخل آن قابل مشاهده است. قسمت هایی از عاج های این نمونه نیز بصورت جدا یافت شده است. از آنجایی که دندان های آسیای این نمونه ناشناخته است شناسایی دقیق این آثار فسیلی نیازمند بررسی های دقیق استخوان شناسی (پس از آماده سازی نمونه) و سن سنجی دقیق آنهاست. با این وجود بر اساس شواهدی همچون موقعیت چینه شناسی این آثار که به نظر می رسد متعلق به افق های بالایی نهشته های کواترنری باشد و لذا سن خیلی قدیمی برای آنها نمی توان تصور نمود، و نیز اطلاعات موجود از نمونه ای که سه دهه پیش در این ناحیه یافت شده است و احتمال قرابت این آثار با یکدیگر، می توان آنها را از گروه ماموت های جنوبی/استپی (Mammuthus meridionalis یا Archidiskodon meridionalis / Mammuthus trogontherii)  دانست.

کشف فسیل جدیدی از اجداد فیل(ماستودنت)

        درست در 18 کیلومتری معدن شن و ماسه کواترنر فولادلو قویی شهرستان بیله سوار مغان و اینبار در منطقه خلیفه لو در معدن شن وماسه قطعه ای جالب و کامل یک مجموعه دندان یک حیوان عظیم الجثه بنام ماستودنت بدون مو و با عاج راست در مورخه 1395/05/22 در عمق 5 متری پیدا شد. این مجموعه دندان با دندانهای گرد بصورت دو ردیفی که بحالت حصیری نسبت به هم قرار دارند و دندانها بطور متوسط بطول 7 و به پهنای 3/5 سانتی است.

نمای از پهلوی دندانهای فک پایین اجداد فیل

این مجموعه فسیل دندانی بصورت یک دوک یا بیضی کشیده  طرف چپ فک پایین حیوانی از مجموعه "گامفوترید مامال" Gomphotheriid Mammal  قرارداشته که این سیستم دندانی منحصر بفرد همین حیوان است.طول این مجموعه دوکی شکل 18 سانتی متر و عرض آن در قسمت جلویی 3 و در بخش دندان آسیایی و عقل به 6 سانتی متر می رسد. تکامل دندانی حیوان را در دندانهای آسیا بطور کامل می توان دید.مینای دندان حیوان با ضریب سختی حدود 6/5 بوده و سیلیسی شده است.

نمای از بالای دندانهای فک پایین اجداد فیل

این فسیل در عمق 4/80 متری محل ظاهر و پیدا شده است و از روی همین سن متوسط آن به 135000 سال بطور نسبی تخمین زده می شود. سکانس یا دوره رسوبگذاری تا عمق 1/80 متری حاوی خاکرس و خاک زراعی + تا عمق 2 متری شامل مارن و تا 8 متر حفاری شامل ماسه بادی لسی و تا 20درصد متوسط تا ریز دانه به اندازه 8 میلی متری است.و این لایه ماسه ای که همچنان ادامه دارد شامل میان لایه هایی باسیمانتاسیون لنزی است که محل تشکیل و حفاظت فسیل اجداد فیل است.ضمناً قطعاتی با لایه بندی افقی مارنی که دارای رویه اکسیدی و ورنی منیزیتی است در داخل لس ماسه ای دیده می شود.

فیل راست عاج منقرض شده